Kalıcı organik kirleticiler, kapsamı Stockholm Sözleşmesi’nde belirtilen ve ülkemizde de imalatı ve kullanımıyla ilgili yasal bir çerçevesi olan maddelerdir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı konuyla ilgili bir yönetmelik yayınlamıştır. Kalıcı Organik Kirleticiler Hakkında Yönetmelik 14 Kasım 2018 tarihinde 30595 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu tarihten sonra kalıcı organik kirleticiler üreten, satan veya ürettiği ürünlerde organik kirleticiler kullanan işletmelerin faaliyetlerine belirli kısıtlamalar getirilmiştir.
Yönetmeliğin kapsamı alanına giren organik kirleticiler, insan sağlığı ve çevre üzerinde birtakım zararlı etkiler oluşturmaktadır. Bazı organik kirleticiler, bulunduğu ortamda (su, hava, toprak vs) uzun süre kalabildiğinden insan hayatı ve çevre üzerindeki olumsuz etkisi daha büyük olabilmektedir. Stockholm Sözleşmesi bu konuyla ilgili küresel ölçekli bir anlaşma olması bakımından önem taşımaktadır.
Sözleşmeye taraf olan ülkeler kalıcı organik kirleticilerle ilgili kendi içerisinde ulusal bir planlama yapmak ve uygulamak; bu planları gerekli durumlarda güncellemek, organik kirleticilerle ilgili raporlamalar yapmak ve prosedürler geliştirmek zorundadır. Kalıcı organik kirleticilere ilişkin kimyasal stok yönetimi, işletmelere destek sağlanması, söz konusu kirleticilerle ilgili sınıflandırma ve sınırlandırma çalışmaları, kamuoyunda farkındalığı artırma ve eğitim çalışmaları, taraf ülkelerin yükümlülükleri arasındadır.
Kalıcı Organik Kirleticiler Hakkında Yönetmelik’te bu maddelerin tanımına ilişkin, Stockholm Sözleşmesi’nin Ek-D’sinde yer alan özelliklere atıfta bulunulmuştur . Bu bağlamda;
kalıcı organik kirleticiler olarak değerlendirilmektedir.
Bu maddelerin neler olduğuna dair detaylı liste, Kalıcı Organik Kirleticiler Hakkında Yönetmelik’in ekler kısmında verilmiştir . Bu bölümde,
tabi olan maddeler ayrı ayrı sıralanmıştır.
Kalıcı organik kirleticiler nelerdir sorusu su, toprak ve hava kirliliğinin önlenmesi için yürütülen çalışmalarda son derece önemlidir. Bu bağlamda, su kirliliğine neden olan kimyasal veya kimyasal olmayan maddelere de ayrı bir parantez açmak gerek. Bunlar arasında organik ve inorganik su kirleticileri bulunmaktadır. Organik su kirleticileri arasında petrol ve petrol türevi maddeler, böcek ilaçları; gıda, hijyen ve kozmetik atıkları vs yer almaktadır. İnorganik su kirleticilerini ise şöyle sıralayabiliriz:
İnorganik su kirleticilerine karşı alınan önlemler, tüm kamu ve özel sektör işletmelerinin çevre politikaların bir parçası haline getirilmelidir.
Yönetmeliğin en önemli amacı insan sağlığını ve çevreyi kalıcı organik kirleticilerin yarattığı olumsuz etkilerden korumaktır. Bu bağlamda, söz konusu organik kirleticilerin yer aldığı tüm süreçlerde Stockholm Sözleşmesi’nden yola çıkarak belirli kurallar ve ilkeler geliştirilmiştir. Yönetmelikte yer alan hükümlerin kapsamını şöyle sıralayabiliriz:
Kalıcı organik kirleticilerle ilgili teknik, idari ve güvenlik esaslarının yer aldığı bu yönetmelik, ülkemizin Stockholm Sözleşmesi’ne taraf olmasından kaynaklı yükümlülüklerini yerine getirmesi açısından son derece önemlidir. Yönetmelik içerisinde ilgili kirleticilerin üretilmesi, ithal veya ihraç edilmesi, geri kazanımda kullanılması, bertaraf edilmesi, çeşitli amaçlarla kullanılması, kullanımda yararlanılan teknolojiler ve daha birçok konuya ait bilgiler ve kurallar mevcuttur. Bu bağlamda, faaliyetlerinin büyük ya da küçük bir bölümünde kalıcı organik kirleticileri kullanan her türlü işletme, yönetmeliğe uygun hareket etmeli ve faaliyetlerini bu doğrultuda düzenlemelidir.
Yönetmelik, söz konusu kirleticilerle ilgili birtakım idari prosedürler için de bir çerçeve çizmektedir. Buna göre atık üreticileri ve / veya sahipleri kapsamlı envanter hazırlamak, sürdürülebilir atık yönetimi politikaları geliştirmek, salımları en aza indirmek için önlemler almak, bu konuda faaliyetleriyle ilgili raporlama yapmak zorundadır. Ayrıca, konuyla ilgili yürüttüğü çalışmalarda düzenli olarak iyileştirme ve geliştirme çalışmaları yapmalıdır. Yönetmelik, işletmeler için tüm bu süreçlerde en önemli referans ve kılavuzlardan biri olmaktadır.
paylaş
twittle
paylaş
paylaş