İş sağlığı ve güvenliği, insanların iş hayatında karşılaşabileceği riskleri ortadan kaldırıp, yapılamıyorsa en aza indirerek, daha güvenli ve sağlıklı şekilde çalışabilmeleri için gerekli olan bir sistemdir. İster az tehlikeli ister çok tehlikeli bir işletme olsun, iş sağlığı ve güvenliği hemen her işletme için çok önemlidir. 2012 yılından itibaren 6331 sayılı kanun ile iş hayatına tamamen adapte olan iş sağlığı ve güvenliği, işletmelerin geleceklerinin en uygun şekilde ilerleyebilmesi adına gerekli olan temel taşlarından birisidir.
İş sağlığı ve güvenliğini işletmelerde bir kültür haline getirmek çok önemlidir. Ülkemizde olduğu gibi, aslında tüm dünyada iş sağlığı ve güvenliği iş hayatında büyük önem arz eder. Bunun en önemli sebebi de dünyada her gün binlerce insan iş kazası geçirmekte, meslek hastalıklarına yakalanmakta ve hatta ölmektedir.
Günümüzde işletmeler, yasal düzenlemeler nedeniyle hem devlet tarafından hem de yerli ve yabancı firmalar tarafından pek çok standarda tabi olmakta, denetimler geçirmektedir. Bu nedenle de işletmeler iş sağlığı ve güvenliği kurallarını işletmelerinde uygulamak, çalışanların güvenliğini ve sağlığını teminat altına almak, ortaya çıkabilecek riskleri bulup bunları en uygun şartlarda yönetebilmek için ISO 45001 standardını uygulamaktadır.
ISO 45001 Nedir?
ISO 45001 standardı, OHSAS 18001 standardının daha çok geliştirilmesi ile birlikte ortaya çıkan bir sistemdir. OHSAS 18001’de olduğu gibi, iş sağlığı ve güvenliği kuralları çerçevesinde düzenlemelerden oluşan standart, ana yapı olarak ISO 9001 standardına uygun şekilde tasarlanmış 10 maddeden oluşan bir sistemdir. OHSAS 18001’de iş sağlığı ve güvenliği için risklerin kontrolü ve performans geliştirilmesi daha çok öne çıkarılan amaçtır. Ancak bu sistemden farklı olarak, ISO 45001 iş sağlığı ve güvenliği sistemi konusunda bir işletmede önceden önlem almayı öne çıkarmaktadır. İşletmenin risklerini belirleyip, buna bağlı olarak risklerin ortadan kaldırılabilmesi için proaktif yaklaşım sergileyip risklerin önüne geçmek, hastalıkların önlenmesini sağlamak temel amaçtır.
ISO 45001 ‘in Kapsamı
ISO 45001 standardı, dünya üzerindeki tüm işletmeler için geçerli olan kuralları barındırır. Bu kurallar, işletmedeki çalışma ortamının risklerini öncelikli olarak kaldırmak, tamamen yok edilmesi mümkün olmadığı durumlarda en az seviyeye indirmek ve bu kapsamda önlemler almaktır. Aynı zamanda, çalışanların daha güvenli şekilde çalışmalarını sağlamak ve çalışma koşullarını hem daha sağlıklı hem daha güvenilir hale getirerek işletmelerde iş sağlığı ve güvenliğinin çerçevesinde bir sistem oluşturmak öncelikli hedeftir.
ISO 45001 ‘in Avantajları Nelerdir?
ISO 45001 standardı alan ve işletmesinde titizlikle uygulayanlar pek çok avantaj sağlamaktır. Bu avantajlar belirtilecek olursa;
• Bu standardı kurmanın ve uygulamanın en önemli faydası, kuşkusuz ki bir iş yerinde risklerin azaltılıp hastalıklara, yaralanmalara, bu yaralanmaların sonucunda da sakatlanmalara, uzuv kayıplarına ve hatta ölümlere neden olabilecek olayların büyük ölçüde önlenmesidir.
• Sistemin gereklilikleri yerine getirildiğinde, meslek hastalıkları ve iş kazalarında potansiyel düşüş sağlamakla birlikte, iş gücü kaybını, iş günü kaybını, maddi hasarlı kayıpları önler.
• İş sağlığı ve güvenliği kurallarının tam olarak uygulandığı işletmelerde alışanların motivasyonu artar ve firmaya karşı güven oluşur. Çalışanların sisteme katılımını artarken, firma değerlerine katkıda bulunduklarından dolayı çalışanların firmaya olan bağlılıkları artar.
• Bu belgeye sahip olmak ve gereklerini yerine getirmek, firmanın iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hem ulusal hem de uluslararası yasalara uygun şekilde çalışma yürüttüğünü göstermekle birlikte, standardın şartlarını yerine getirdiğini de göstermiş olur.
• Firmanın iş sağlığı ve güvenliği konusunda şirket kültürü gelişir.
• Kamu kurumları ile çalışmayı planlayanlar için, firmanın kamu gözünde daha güvenilir bir yapı kazanır.
• İş sağlığı ve güvenliğinin oluşturulması için harcanan ücretler, iş kazası ve meslek hastalıklar ortaya çıktığında yapılacak ödeme ve ortaya çıkan maliyetlerden çok daha makuldür. Bu nedenle, ISO 45001 standardı alan firmalar telafi giderleri ile birlikte, ceza ve tazminatlar konusunda da işletme giderlerini azaltmış olur.
ISO 45001 Sertifikası Nasıl Alınır?
ISO 45001 standardı, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi belgesi almak isteyen kurum ve kuruluşlar, konu hakkında eğitim almaları gerekmektedir. Bunun ardından, firmalar bir sertifikasyon sürecine girerek aldıkları eğitimler sonucunda akredite olmuş kurumlardan sertifika için başvuru yapılmaktadır. Bu süreci hızlandırmak, maliyet optimizasyonu sağlayabilmek için danışmanlık hizmeti de alınabilmektedir.
Sertifikasyon süreci şu şekilde ilerler:
1) Firmalar ISO 45001 standardının gerekliliklerini yerine getirmek için çalışmalar yürütür.
2) Çalışmalar tamamlandıktan sonra, denetime girecek firma bir belgelendirme kuruluşu ile anlaşır ve sözleşme imzalar. Bu sözleşme kapsamında, denetim içeriği, denetim ücreti, veri gizliliği ve diğer bilgiler yer alır.
3) Eğer ki işletme danışmanlık hizmeti almışsa, işletme benzer bir sözleşmeyi danışmanlık firması ile yapar. Danışmanlık firmasındaki yetkili kişiler, gerçek denetim olmadan önce eksikliklerin giderilmesi hususunda çalışır.
4) Bu belgeye sahip olmak için, belgelendirme kuruluşları tarafından gönderilen bağımsız kişilerden oluşan baş denetçiler gönderilir. Bu baş denetçi, işletmeye geldiğinde standart gerekliliklerinin yerine getirilip getirilmediğini kontrol eder.
5) İşletme koşulları sağlıyorsa, baş denetçi bu yönde bir rapor gönderir.
6) Raporu alan belgelendirme kuruluşu, incelemeleri yaptıktan sonra işletmeyi belgelendirerek bu ISO belgesinin kullanım hakkını yıllık periyotta firmaya vermiş olur. Belge 3 yıl geçerlidir. Ancak belge almaya hak kazanan firmaların, yıl içerisinde halen şartları sağlayıp sağlamadığının kontrolleri için, her yılın sonunda gözetimler yapılmaktadır.