ISO 14000 standart serisi içerisinde bulunan ISO 14051, malzeme akış maliyet muhasebesi (MFCA) için genel bir çerçeve sağlar. MFCA hem fiziksel hem de parasal birimlerde proseslerdeki veya üretim hatlarındaki malzeme akışlarını ve stoklarını ölçmek için kullanılan bir araçtır. Malzeme akış maliyet muhasebesi kapsamında, bir kuruluş içindeki malzeme akışları ve stokları izlenmekte ve fiziksel birimler (kütle ve hacim gibi) cinsinden ölçülmektedir. Daha sonra bu malzeme akışlarıyla ilişkili maliyetler de değerlendirilmektedir. Ortaya çıkan bilgiler, kuruluşların ve yöneticilerin eşzamanlı olarak finansal faydalar yaratma ve olumsuz çevresel etkileri azaltma fırsatları aramaları için bir motivasyon görevi olarak değerlendirilebilir. ISO 14051 standardı, “Çevre yönetimi - Malzeme akış maliyet muhasebesi - Genel çerçeve” adıyla 2011 yılında yayınlanmıştır ve hala yürürlüktedir.
ISO 14051 standardı ve MFCA, ürünleri, hizmetleri, büyüklükleri, yapıları, konumları ve mevcut yönetim ve muhasebe sistemlerinden bağımsız olarak malzeme ve enerji kullanan tüm kuruluşlar için geçerlidir. MFCA, bir tedarik zincirinin her bir aşamasındaki kuruluşlar için uygulanabilir. Böylece tedarik zincirinde malzeme ve enerji verimliliğini artırmak için entegre bir yaklaşım geliştirilebilir. Bu yaklaşım ile kuruluşlardaki atık üretimi, tedarikçiler tarafından sağlanan malzemelerin doğası, kalitesi veya bir müşteri tarafından talep edilen ürünün spesifikasyonu ile yönetebilebilir.
Çevre yönetimi muhasebesi (EMA), kuruluşlara iç karar verme için bilgi sağlamaya odaklanmaktadır. EMA´nın en önemli araçlarından biri olan MFCA, mevcut çevre yönetimi ve yönetim muhasebesi uygulamalarını tamamlamayı amaçlamaktadır. Bir kuruluş, MFCA analizlerine dış maliyetleri de dahil edebilir. Fakar dış maliyetler ISO 14051 standardının kapsamı dışındadır.
ISO 14051 içerisinde sunulan MFCA çerçevesi, ortak terminolojileri, amaç ve ilkeleri, temel unsurları ve uygulama adımlarını içermektedir. Ancak, ayrıntılı hesaplama prosedürleri veya malzeme veya enerji verimliliğini geliştirmeye yönelik tekniklere ilişkin bilgiler standartta ele alınmamıştır. ISO 14051’in üçüncü taraf belgelendirme amacıyla tasarlanmadığını belirtmekte fayda var.
ISO 14051 ve Malzeme Akış Maliyet Muhasebesi
ISO 14051 standardının amacı, malzeme akış maliyet muhasebesi (MFCA) için genel bir çerçeve sunmaktır. MFCA, kuruluşların malzeme ve enerji kullanım uygulamalarının potansiyel çevresel ve finansal sonuçlarını daha iyi anlamalarına ve bu uygulamalardaki değişiklikler yoluyla hem çevresel hem de finansal iyileştirmeler elde etme fırsatlarını aramalarına yardımcı olabilecek bir yönetim aracıdır.
MFCA, bir kuruluş içindeki malzeme akışlarını ve stoklarını fiziksel birimlerde izleyen ve nicelleştiren bir malzeme akış modelinin geliştirilmesini sağlar. Böylelikle, malzeme ve enerji kullanım uygulamalarının şeffaflığını artırır. Enerji, bir malzeme olarak dahil edilebilir veya MFCA´da ayrı olarak ölçülebilir. Malzeme akışları ve enerji kullanımı tarafından oluşturulan ve/veya bunlarla ilişkili olan tüm maliyetler daha sonra nicelleştirilir. MFCA özellikle, ürünlerle ilişkili ve malzeme kayıplarıyla ilişkili maliyetlerin (örneğin atık, hava emisyonları, atık su vs) karşılaştırılmasını vurgular.
Birçok kuruluş, maddi kayıpların gerçek maliyetinin tam anlamıyla farkında değildir. Çünkü maddi kayıplara ve ilgili maliyetlere ilişkin verilerin geleneksel bilgi, muhasebe ve çevre yönetim sistemlerinden çıkarılması genellikle zor bir süreçtir. Ancak, bu veriler MFCA aracılığıyla elde edildikten sonra malzeme kullanımını ve/veya malzeme kayıplarını azaltmak, malzeme ve enerjinin verimli kullanımını iyileştirmek ve olumsuz çevresel etkileri ve ilgili maliyetleri azaltmak için fırsatlar aramak için kullanılabilir.
MFCA, hammadde çıkarma, üretim, hizmet ve diğer endüstriler dahil olmak üzere malzeme ve enerji kullanan tüm endüstriler için geçerlidir. Gelişmekte olan ekonomilerde ve sanayileşmiş ülkelerde çevre yönetim sistemleri olsun ya da olmasın, her tür ve ölçekteki kuruluş tarafından uygulanabilir. MFCA, çevre yönetimi muhasebesinin başlıca araçlarından biridir ve öncelikle tek bir tesis veya kuruluşta kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Bununla birlikte, MFCA, malzeme ve enerjinin daha verimli kullanımına yönelik entegre bir yaklaşım geliştirmelerine yardımcı olmak için bir tedarik zinciri içindeki birden fazla kuruluş tarafından kullanılabilir.
Standardın maddelerini şöyle sıralayabiliriz:
1 Kapsam
2 Normatif referanslar
3 Terimler ve tanımlar
4 MFCA´nın amacı ve ilkeleri
4.1 Amaç
4.2 İlkeler
5 MFCA´nın Temel Bileşenleri
5.1 Miktar merkezi
5.2 Malzeme dengesi
5.3 Maliyet hesaplaması
5.4 Malzeme akış modeli
6 MFCA´nın Uygulama Adımları
6.1 Genel
6.2 Yönetimin katılımı
6.3 Gerekli uzmanlığın belirlenmesi
6.4 Bir sınırın ve bir zaman periyodunun belirtilmesi
6.5 Miktar merkezlerinin belirlenmesi
6.6 Her miktar merkezi için girdi ve çıktıların tanımlanması
6.7 Malzeme akışlarının fiziksel birimlerde ölçülmesi
6.8 Malzeme akışlarının para birimi cinsinden niceliği
6.9 MFCA veri özeti ve yorumu
6.10 MFCA sonuçlarının bildirilmesi
6.11 İyileştirme fırsatlarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi
Ek A: MFCA ve geleneksel maliyet muhasebesi arasındaki fark
A.1 Genel
A.2 MFCA ve geleneksel maliyet muhasebesi arasındaki farkın gösterimi
Ek B: MFCA´da maliyet hesaplaması ve tahsisi
B.1 Genel
B.2 Malzeme maliyetlerinin hesaplanması
B.3 Enerji maliyetlerinin, sistem maliyetlerinin ve atık yönetimi maliyetlerinin hesaplanması ve tahsisi
Ek C: MFCA vaka örnekleri
paylaş
twittle
paylaş
paylaş