Denetim, bir kişi, kurum, kuruluş, sistem, işlem, proje ya da ürünün değerlendirilmesidir.
Denetim, bir bilginin geçerliliğinden ve güvenilirliğinden emin olmak ve aynı zamanda da bir sistemin iç kontrolü için bir değerlendirme sağlamak amacıyla yapılır. Denetimin amacı, söz konusu kişi, kurum, sistem vs ile ilgili, test sonucu değerlendirmelere dayanan bir fikir belirtmektir. Pratik kısıtlamalardan dolayı, denetimde sadece ifadelerin somut hatalar içermediğine dair mantıklı deliller sağlanır. Bu yüzden, denetimde sıkça istatistiksel örneklere yer verilir. Finansal denetimde, bir takım sayısal ifadeler nicel ya da nitel hatalar içermediğinde doğru olarak değerlendirilir.
En sade şekliyle denetimciler, muhasebat günlerinde, bir şirkete ait muhasebe kayıtlarının doğruluğunu ve şirketin varoluş amacıyla tutarlı olup olmadığını belirlemek için denetleyen kişilerdir.
Muhasebe denetimlerini dışarıdan bir kişiye kontrol yaptırarak kendisine rahatlık (güvence) sağlar.
Denetimciler muhasebede hesaplarındaki her kayıtla ilgilenmez; şirketin iç yapısı ve faaliyet alanına göre, deneyimlerinden faydalanarak belirledikleri kayıtları denetlerler.
Denetim, denetimci ya da muhasebeci denilen yetkili, bağımsız ve tarafsız kişi ya da kişilerce yapılır ve bu kişiler denetim sonucuna göre bir denetim raporu çıkarırlar.
Bu tip sistemler, ticareti düzenleyen yönetim birimlerince belirlenmiş standartlara uygun olmalıdır. Bu standartlar, üçüncü taraflar ya da harici kullanıcılar için şirketin mali durumunu ´doğru bir şekilde´ beyan edildiğine dair güvence sağlar.
Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları
Denetimde kalite ve güvenirliğin güvencesi ise, denetim faaliyetinin önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluğuna bağlıdır.
Bu belirleme bizi denetçinin niteliklerine ve denetim sürecinin geneline yönelik denetim standartlarına ulaştırır.
Meslek örgütlerince kabul edilmiş ve denetim kuruluşları ile denetçilerin uymak zorunda oldukları standartlara "Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları" denilmektedir. Bu standartlar ilk defa 1947 yılında Amerikan Yeminli Serbest Muhasebeciler Enstitüsü (American Institute of Certified Public Accountants- AICPA) tarafından kabul edilmiştir.
1.Genel Standartlar
Eğitim ve deneyim
Bağımsızlık
Mesleki özen ve titizlik
2.Çalışma Alanı Standartları
Planlama ve gözetim
İç Kontrol Sisteminin İncelenmesi
Kanıt toplama
3.Raporlama Standartları
Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygunluk
Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinde tutarlılık
Tam açıklama
Görüş bildirme
İç Denetim
Bir kurumun amaçlarına ulaşmasına yardımcı olmak üzere, o kurumun risk yönetimi, kontrol ve kurumsal yönetim süreçlerini değerlendirerek, bu süreçleri iyileştirmek ve geliştirmek amaçlı yapılan denetim ve danışmanlık faaliyetidir
İç Kontrolün Beş Unsuru , Kontrol ortamı, Kamu idaresinin risk değerlendirmesi, Kontrol faaliyetleri, Bilgi ve iletişim, İzleme-takip sürecidir.
Bu unsurlar zaman içinde yeniden değerlendirme altına alınarak sürekli revize edilir.
İç kontrol sistemi:
Denetim yöntemlerinin bağlı olduğu testlerden alınacak sonuçların saptanması amacıyla ve güvenilir bir temel olarak mevcut iç yönetim ve iç kontrolün gereği gibi incelenmesi ve değerlendirmesi yapılmasıdır.
Bir kuruluşun etkin bir iç kontrol sisteminin bulunması, yayınlanan raporların ve bilgilerin doğruluk ve güvenirlik derecesini artırır. Etkin bir iç kontrol sisteminin bulunması raporların ve bilgilerin hatalı olma riskini azaltır.
- Risklerin tespit edilmesi, ölçülmesi ve önceliklendirilmesi,
- İç kontrollerin tespit edilmesi ve yeterliliklerinin değerlendirilmesi,
- Gereksiz, verimsiz ve yetersiz kontrollerin ayıklanması ve yerlerine yenilerinin oluşturulması,
- Süreçlerin iç kontrol sistemini güçlendirir şekilde yeniden yapılandırılması,
- Kurum içi bir risk ve kontrol veritabanı oluşturulması,
- Kurumda kullanılan bilgi sistemleri ve iletişim mekanizmalarının etkinlik, verimlilik, ekonomiklik anlamında değerlendirilmesi, geliştirilmesi
- Bilgi sistemlerindeki kontrollerin değerlendirilmesi
- Kurumun iş sürekliliği, olağanüstü durum planları ve kriz yönetimi planlarının değerlendirilmesi, geliştirilmesi,
- Yönetim ve iç denetçiler tarafından iç kontrollerin sürekli ve periyodik takibinin yapılması, değerlendirilmesi
gerekmektedir. Bu çalışmaların gerçekleştirilmemesi halinde etkin bir iç kontrol sisteminin varlığından söz etmek mümkün olmayacaktır.
İÇ KONTROL SİSTEMİ SORU FORMU
Bu soru formu iç kontrol sisteminin değerlendirilmesi amacıyla tasarlanmıştır. Ayrıca, bu soru formu
sayesinde iç kontrol sisteminin değişen koşullar, kaynaklar ve riskler bağlamında hedeflere ulaşmayı ne derece
kolaylaştırdığını belirlemek de mümkün olacaktır.
Bu sorulara örnek verecek olursak;
1.Biriminizde Kamu İç Kontrol Standartları bilinmekte mi?
2. Biriminizde iç kontrol sistemi ve işleyişine ilişkin olarak yönetici ve personelin farkındalık vesahiplenilmesini arttırmaya yönelik çalışmalar yürütülüyor mu?
3. Biriminizde kontrol faaliyetleri tespit edilirken fayda - maliyet analizi yapılıyor mu?
Denetimci Çeşitleri
Finansal denetimciler iki kategoriye ayrılır:
Dış Denetimci: Dış denetimciler, denetim yaptırması gereken bir müşteri şirketin kendi bilançolarında yanlışlık ya da hile şeklinde somut hatalar olup olmadığı hakkında fikir belirtmeleri için tutulan bağımsız denetim firmalarıdır. Açık ticaret yapan şirketlerde, dış denetimcilerin finansal raporların iç kontrolü hakkında da fikir beyan etme hakları vardır. En önemlisi, ücretleri denetim yapılan şirketlerce verilse de bağımsız olarak kabul edilirler.
İç Denetimci: İç denetimciler denetledikleri şirket tarafından işe alınıp, şirketim mali raporlar üzerindeki iç kontrolünün etkinliği başta olmak üzere çeşitli işlemleri denetlerler. İç denetimciler, çalıştıkları şirketten bağımsız kabul edilmemelerine rağmen, denetim raporlarını yönetime değil, yönetim kuruluna ya da onun alt kuruluna sunmak zorundadırlar. Böylelikle yönetim baskısıyla denetimde hatalara göz yummaları önlenmiş olur.